Δυο φαντάσματα πλανώνται πάνω από τον ουρανό της Χαλκίδας. Του Σκαλκώτα και του Σκαρίμπα.
Δυο φαντάσματα πλανώνται πάνω από τον ουρανό της Χαλκίδας. Του Σκαλκώτα και του Σκαρίμπα. Παρά τις τεράστιες διαφορές τους, έχουν κοινές διαστάσεις που εκπλήσσουν. Και οι δύο δημιουργοί είναι αντισυστημικοί, επαναστάτες, ασυμβίβαστοι. Και οι δύο δημιουργοί έχουν λαϊκές ρίζες. Και οι δύο δημιουργοί δούλεψαν σε ιδιώματα και μοτίβα διεθνούς εμβελείας. Και οι δύο δημιουργοί ξεχωρίζουν για την προσωπικότητά τους, που είναι έκδηλη και στην γλώσσα τους (του Σκαρίμπα στην λογοτεχνική, του Σκαλκώτα στη μουσική), και στην απόλυτη δημιουργική πρωτοτυπία τους, που είναι συνάρτηση του μεγέθους τους. Και οι δύο έχουν διαμέτρημα μείζονος δημιουργού: ο Σκαρίμπας κατατάσσεται, βάσει του έργου του (κι όποιος δεν το αντιλαμβάνεται, πρόβλημά του!) στους τέσσερις-πέντε μεγαλύτερους ποιητές της ΝΕ Λογοτεχνίας. Ο Σκαλκώτας είναι ο, με μεγάλη διαφορά, μείζων, απέναντι στον οποιονδήποτε «δεύτερο» Έλληνα μουσικό του πρώτου μισού του 20ου αιώνα (ορθά ο Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος τον χαρακτήρισε: «ο μείζων Ευβοεύς»). Και οι δύο δημιουργοί ήταν ταξικά συνειδητοποιημένοι, με αντίστοιχες πολιτικές θέσεις, και απευθύνονταν στον λαό. Και οι δύο έμειναν για πολύ καιρό «σε παρένθεση» ως προς την αποδοχή και κατανόηση του έργου τους, και ως προς την κατανόηση, από το κοινό, του μεγέθους του δημιουργού (αυτό περιλαμβάνει, βέβαια, και την Χαλκίδα). Και οι δύο συγκρούστηκαν με το κατεστημένο της μετριότητας χωρίς δισταγμό. Ο Σκαλκώτας μία φορά, το 1930, κατεδαφίζοντας το σύστημα της Αθηναϊκής μουσικοκριτικής, σε ένα κείμενό του – απάντηση από το Βερολίνο – χωρίς να επανέλθει. Ο Σκαρίμπας σε διαρκή βάση, από την πρώτη του δυναμική έφοδο στα γράμματα, το 1929, μέχρι το τέλος της ζωής του. Εσωστρεφής ο Σκαλκώτας, αφιέρωσε τα τελευταία του δεκαέξη χρόνια στην Ελλάδα (1933-1949) στην δημιουργία ενός τεράστιου έργου, αδιαφορώντας για το εάν και ποιος θα το παίξει, θα το προβάλει, ή θα το προσεγγίσει. Εξωστρεφής ο Σκαρίμπας, δεν άφηνε πρόκληση για πρόκληση αναπάντητη – απαντώντας, συχνά, με σπαρταριστά διασκεδαστικό τρόπο σε οποιονδήποτε “βαρδαλούμπουμπα” του Κέντρου που θα του έμπαινε στη μύτη. Και οι δύο αποτελούν, σήμερα, «κανονικοποιημένα» αντικείμενα ακαδημαϊκής ενασχόλησης. Διδακτορικά, διπλωματικές … γίνονται, το ένα μετά το άλλο, στον ένα και στον άλλον. Στον Σκαλκώτα, και σε διεθνή πανεπιστήμια – από Έλληνες και από αλλοδαπούς ερευνητές. Και οι δυο δημιουργοί διέθεταν υψηλούς δείκτες νοημοσύνης (πολύ ανώτερους από τα άτομα που τους περιτριγύριζαν) και τεράστια συνθετική σκέψη – και αυτό το γνώριζαν. Μέσα σ’ αυτά, η επαναστατική τους ουσία και η ανυποχώρητη εμμονή στην δημιουργική τους συνείδηση, η στάση τους απέναντι στην κατεστημένη αυθεντία και την μετριότητα, είναι, κάποτε, αυτό που μένει από τη στιγμή που θα διαβάσουμε, θα ακούσουμε, θα δουλέψουμε, θα στοχαστούμε το έργο του ενός ή του άλλου. Μνημονεύετε Νίκο Σκαλκώτα. Και μνημονεύετε Γιάννη Σκαρίμπα.