Ηθοποιός, δασκάλα θεάτρου
«Τα γυρίζω ανάποδα για να σταθούν όρθια»
Γ.Σ
Το έτος 2024 κηρύχτηκε έτος Γιάννη Σκαρίμπα στην Χαλκίδα
Για τον αγαπημένο κυρ. Γιάννη
Α Μέρος
Η σχέση μου με τον Γιάννη Σκαρίμπα ξεκίνησε πολύ πριν τον γνωρίσω, με το έργο του Η κυρία του τραίνου*1 – μερικές σελίδες δακτυλογραφημένες σε λεπτό σχεδόν διαφανές φύλλο χαρτί – τόσο ευαίσθητο το χαρτί όσο και η ψυχή του Γιάννη Σκαρίμπα.
Είχα πολύ μεγάλο θαυμασμό για τον ίδιον και το έργο του. Τον μελετούσα και ήμουν πραγματικά γοητευμένη. Είδα την άλλη πλευρά του νομίσματος από όσα γνώριζα, για την ζωή, για τον τόπο μου,την παράδοση,την ιστορία, για την αναρχία και για την πίστη, όλα μέσα έξω, όλα πάνω κάτω, όλα αναποδογυρισμένα.
Ήμουν νέα και δεν είχα μεγάλη εμπειρία, πιότερο με το ένστικτο πλησίαζα τότε την ζωή. Αλλά και με αυθορμητισμό και αποφασιστικότητα. Θέλησα λοιπόν να τον γνωρίσω, όταν συζητώντας με ανθρώπους της τέχνης, της λογοτεχνίας, του θεάτρου, ελάμβανα αντιφατικές γνώμες για τον ίδιο και το έργο του. Αυτό με έκανε να τον εκτιμήσω ακόμη περισσότερο και να θελήσω να τον γνωρίσω και να αποκτήσω προσωπική αίσθηση για τον συγγραφέα.
Το 1984 λίγο πριν πεθαίνει με πήρε τηλέφωνο αφού είχε προηγηθεί το ταξείδι μου στο σπίτι του στην Χαλκίδα. Η αίσθηση που είχα για εκείνον την έλαβε με τις κεραίες του και καθώς πλησίαζε το τέλος του, ένοιωσε την επιθυμία να βρεθώ πιο πολύ χρόνο μαζί του, ένοιωσε πόσο πολύ τον είχα εκτιμήσει και βάλει στην καρδιά μου και την επιθυμία να μαθητεύσω κοντά του και γι αυτό πιστεύω, πως πριν πεθάνει με πήρε τηλέφωνο. Του υποσχέθηκα να πάω πάλι και να μείνω λίγο στην Χαλκίδα μαζί του. Έκλεισα το τηλέφωνο συγκινημένη και ανήσυχη συγχρόνως. Ερχόταν η εικόνα του στο μυαλό μου, (Η ΚΑΜΑΡΆ ΜΟΥ ΈΝΑ ΦΩΣΆΚΙ ΈΝΑ ΒΙΒΛΊΟ!*2) ξαπλωμένος στο κρεβάτι του, η τζαμαρία και ο τοίχος δίπλα του γεμάτος με λέξεις γραμμένες από το ίδιο. Αδύνατος, ανήμπορος μα και τόσο δυνατός ακόμη, γεμάτος επιθυμία για ζωή.
Το θέμα της ζωής και του θανάτου και το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα πως προσεγγίζεται άραγε;
Πως να ζήσεις και να χορτάσεις αυτό που λέγεται ζωή ελεύθερα και ηθικά, δημιουργικά και με αγάπη, όταν μια κοινωνία, όταν η κοινωνία σε όλες τις εποχές, διαστρεβλώνει την φύση τα δικαιώματα, την δικαιοσύνη, τον λόγο, τη δημιουργία. Ό,τι και να γράψεις για τον Κυρ. Γιάννη είναι λίγο. Ο Σκαρίμπας ανδρώθηκε με όλα αυτά τα ερωτήματα, τα ένοιωσε στο πετσί του, την αδικία, την καταπίεση μιας κοινωνίας, την υποκρισία της και την αδυναμία για να αντιμετωπίσει πρόσωπο με πρόσωπο την φύση και τα δημιουργήματα της φύσης. Ο άνθρωπος δεν μπόρεσε μέσα στους αιώνες να προτείνει αλλες μορφές κοινωνικής συλλογικότητας με διαφορετικός αισθητικές – ηθικές για όλη την φύση -ζώα, άνθρωποι, πλάση. Είναι η φύση του ανθρώπου τόσο ατελής ; Ο Γιάννης Σκαρίμπας απάντησε με ένα ναι, στο ερώτημα αυτό.
Από όλα τα βιβλία του Σκαρίμπα διαλέγω ένα γιατί όλα είναι ένας μακρύς μονόλογος και διάλογος πάνω στους ίδιους προβληματισμούς.
Στο θεατρικό του έργο Ο ΠΆΤΕΡ ΣΥΝΈΣΙΟΣ θρησκευτική κομεντί σε δύο πράξεις, όπως το έχει ορίσει ο συγγραφέας, ο Σκαρίμπας πλησιάζει το θέμα της πίστης, της εκκλησίας, των πιστών, με θάρρος που του το δίνει η αγάπη για τον άνθρωπο αλλά ποιον άνθρωπο, τον άνθρωπο που έχει αποδοχή του ανθρώπου. Θέλει και ο θεός να είναι το ίδιο. Φύση, άνθρωπος, θεός, όλα μαζί με πέπλο την αγάπη τον σεβασμό στην φύση. Από εκεί ξεκινούν όλα. Πιστεύω πως ο Πάτερ Συνέσιος είναι όλη η κοσμοθεωρία του, η οποία έρχεται σε αντίθεση με όλες τις εποχές του πολιτισμού.
Η υπερβολή που χαρακτηρίζει τον Σκαρίμπα και ως άνθρωπο και ως συγγραφέα μπορεί και δημιουργεί ενστάσεις και αντιστάσεις αλλά αν κατορθώσει ο αναγνώστης και ξεπεράσει το πρώτο σοκ και δει κάτω από το πάθος της έκφρασής του, τα γεγονότα, θα διαπιστώσει με θλίψη ποσο δίκαιο έχει και ποσο δύσκολο είναι να εφαρμοστούν όλα αυτά που πρεσβεύει.
Η διαθήκη που μας άφησε είναι ένα φως, ένας μπούσουλας για το μέλλον, για να παύση ο άνθρωπος να είναι ατελής. Το έργο του είναι, εν δυνάμει, το ζητούμενο στις ανάγκες του σύγχρονου κόσμου.
Θα ήθελα να αναφερθώ στην γλώσσα του Σκαρίμπα και το ύφος του.
Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι ένα ακόμη χαρακτηριστικό της σκωπτικής διάθεσης με στόχο να αποφύγει το δραματικό ύφος και να περάσει το μήνυμά του πιο άμεσα στον λαό. Τον ενδιέφερε τα πιστεύω του, να περάσουν στον κόσμο. Νοιαζόταν για τον κόσμο.
Η δημιουργικότητά του εμφανίζεται πλέρια στην τέχνη του θεάτρου σκιών. Οι φιγούρες στο καρακιοζοθέατρο είναι μοναδικές και ως προς το υλικό που χρησιμοποίησε και το τελικό αποτέλεσμα που βάζει την σφραγίδα του και δημιουργεί ένα θέατρο σκιών που αγκαλιάζει την διεθνή παραδοσιακή τέχνη σκιών.
Έχουν γραφτεί πολύ σημαντικές μελέτες για τον Γιάννη Σκαρίμπα. Πέρα από το έργο του το ίδιο και οι μελέτες και τα αφιερώματα, έχουν ενδιαφέρον, γιατί είναι ποτισμένα όλα με το πνεύμα του Σκαρίμπα. Εγώ τι να προσθέσω παρά την εμπειρική μου σχέση μαζί του, κυρίως. Μια σχέση ανάμεσα σε έναν άνθρωπο που φεύγει και έναν στην αρχή της ζωής του και πως οι δυο αυτοί άνθρωποι επικοινώνησαν μεταξύ τους.
Έτος Ι984. Μέσα σε ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα ένα άνοιγμα τεράστιο σχηματίστηκε. Τελικά, οι σημαντικές στιγμές που είναι σύντομες, καταγράφονται ως μοναδικές.
Ευχαριστώ τον Σύλλογο Φίλων Γ. Σκαρίμπα για την ευκαιρία που μου δίδουν να συμμετέχω και εγώ στον εορτασμό αυτόν.
Αθήνα 4 Οκτωβρίου 2024
* Το κείμενο για τον Σκαρίμπα στα ημερολόγια της Μαρίας Πανούτσου
https://www.logografis.gr/%CE%B7-%CE%BA%CF%85%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%84%CF%81%CE%AD%CE%BD%CE%BF%CF%85-%CE%B3%CF%81%CE%AC%CF%86%CE%B5%CE%B9-%CE%B7-%CE%BC%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%BF/
*2 Από το ταφικό μνημείο του Γιάννη Σκαρίμπα στην Χαλκίδα,
Β μέρος (Από τα ημερολόγια 31 Ιανουαρίου 2017)
*Χειμώνας, του Ι983-84 Χαλκίδα – Αθήνα
Μόλις τελείωσε η παράσταση της τριλογίας της Λ. Αναγνωστάκη, η Πόλη. Ετοιμαζόμαστε με το Θέατρο Τομή, για μια νέα παραγωγή. Ήδη, από το 1980, συζητώντας με τον Μανώλη Κορρέ, τον θεατρικό συγγραφέα και συμπαραστάτη στα πρώτα μου βήματα, στο γραφείο του, στο Θεατρικό Μουσείο, που ήταν τότε διευθυντής, για την πορεία μου στο θέατρο, του είχα πει ότι θα ήθελα να ξεκινήσω με ένα έργο του Γ. Σκαρίμπα. Δεν συμφωνήσαμε και έτσι, έκανα το Πεντάπτυχο, μία συρραφή κειμένων «από το συρτάρι» νεοελλήνων συγγραφέων.
Μετά την παράσταση αυτή, καταπιάστηκα με την Πόλη της Λ. Αναγνωστάκη αλλά και πάλι ο Γ. Σκαρίμπας στο μυαλό μου. Και τότε αποφασίζω, να μην ρωτήσω ή να συμβουλευτώ κανέναν, να βρω τον συγγραφέα και να ζητήσω να ανεβάσω ‘Την Κυρία του Τραίνου’ και βέβαια να τον γνωρίσω.
Ξεκίνησα ένα πρωί αφού είχα συνεννοηθεί με τον ίδιο τηλεφωνικά. Μαζί μου ο ζωγράφος Διονύσης Πάλμας, συνεργάτης -σκηνογράφος και ο Νίκος Διαμαντής ο σκηνοθέτης, που τότε πρόσφατα είχε έρθει από την Θεσσαλονίκη και σκοπεύαμε να συμπορευτούμε. Φύγαμε και οι τρεις για την Χαλκίδα. Γυρίσαμε την ίδια μέρα στην Αθήνα. Το ταξίδι είχε τελειώσει. Ταραγμένη, ενθουσιασμένη και πιο φτωχή από ποτέ. Δεν μπορούσα μετά την συνάντηση να πάρω μια απόφαση. Το μυαλό μου γύριζε και ξαναγύριζε στον Σκαρίμπα. Αυτό το αδύναμο σώμα, το σκελετωμένο πρόσωπο, τα γυαλιά τα πρεσβυωπικά, η ιδιαίτερη φωνή, οι παύσεις, το βλέμμα. Πώς μπορούσε να είναι τόσο διεισδυτικός σε ό,τι κάνει σε ό,τι λέει! Τόσο μαγευτικός, ένας σωστός σαμάνος. Η νεανική μου παρουσία, η ελαφράδα της ηλικίας μου αλλά και το πάθος μου για την τέχνη και την ζωή και για ότι και εγώ δημιουργούσα, τον κέρδισε και μία συμπάθεια γεννήθηκε μεταξύ μας λίγο πριν τον χάσω για πάντα, τόσο σύντομα. Στην Αθήνα το ίδιο βράδυ, κουρασμένη από το ταξίδι και εξουθενωμένη από τις εντυπώσεις, τους συνειρμούς και τις σκέψεις, αποκοιμήθηκα στον καναπέ.
Ξύπνησα σε ένα βράχο μέσα, που ήταν σε μια πανύψηλη σπηλιά, γεμάτη γυναίκες, σε διάφορα επίπεδα και ανάμεσα τους ήταν και μία γυναίκα μεγάλη σε ηλικία και άσχημη βαμμένη, έντονα σαν κλόουν, που τραγουδούσε χωρίς εγώ να ακούω την φωνή της, ένα θλιβερό τραγούδι. Οι άλλες γυναίκες ήταν νέες και όμορφες. Ανάμεσα τους ένας μόνο άνδρας. Ένας νέος άνδρας γυμνός και αόρατος, ή θολός, που τον έβλεπα εγώ αλλά δεν είχε μία ξεκάθαρη παρουσία. Μου έδινε την εντύπωση γυμνού αλλά δεν έβλεπα την γύμνια του. Εγώ πάλι δεν έβλεπα τον εαυτό μου, μόνο ένοιωθα μια αόρατη απειλή. Από το όνειρο όταν ελευθερώθηκα και αφού άνοιξα τα μάτια μου και το φως του δωματίου, ανήσυχη σηκώθηκα να περπατήσω μες στην νύχτα, να βεβαιωθώ ότι είμαι ζωντανή.
21 Ιανουαρίου 2017
Από την συνάντηση αυτή και για τις τηλεφωνικές συνομιλίες μας, έχουν μείνει κάποιες φωτογραφίες, πολλές σημειώσεις που κράταγα μετά τα τηλεφωνήματα, μία δακτυλογραφημένη κόπια του έργου, ‘Η Κυρία του Τραίνου’ με την άδεια του Σκαρίμπα για το ανέβασμα και ένα διήγημα – αφήγημα, που έγραψα τελευταία που περιλαμβάνει όλες τις λεπτομέρειες της σχέσης αυτής. Ποτέ δεν ανέβηκε το έργο. Η επιρροή του Σκαρίμπα επάνω μου, η δημιουργική και πνευματική σχέση που πλάσαμε σε αυτόν τον σύντομο χρόνο της γνωριμίας μας, αλλά και τα γεγονότα που προέκυψαν, πολύ λίγο μετά την συνάντησή μας, με κράτησαν μακριά από το ανέβασμα του έργου.
Λίγο καιρό αφού επέστρεψα στην Αθήνα, ένα πρωινό – τότε ζούσα στον Υμηττό σε μια μονοκατοικία- και ενώ ακόμη ήμουν προβληματισμένη με ποιο έργο θα συνέχιζα την δουλειά μου, άκουσα από το ραδιόφωνο την αναγγελία του θανάτου του Σκαρίμπα. Ήταν 21 Ιανουαρίου 1984. Και ως πιστή Επικούρεια πήρα το μήνυμα του θανάτου του, ως σημάδι και το ερμήνευσα όπως ένοιωθα και σύμφωνα με τις συζητήσεις που κάναμε. Για μένα ήταν φανερό ότι περισσότερο εκτιμούσα τότε, την επαφή μου με τον άνθρωπο Σκαρίμπα, παρά με το έργο του και σε αυτό ήθελα να παραμείνω για κάποιο καιρό. Το έργο ενός δημιουργού είναι εκεί μπορείς να το βρεις, όσο υπάρχουν άνθρωποι, αλλά ο ίδιος;
Ήθελα να αφοσιωθώ για λίγο σ’ αυτήν την μία και μόνη συνάντηση, να την επεξεργαστώ και να την αποκωδικοποιήσω. Να την ενσωματώσω στην δική μου ύπαρξη . Η γλώσσα του, η εποχή του, η κοινωνία της Χαλκίδας, οι αναζητήσεις του, η γενιά του ‘30, η ελληνικότητα. Αυτά όλα ήταν ‘Η Κυρία του Τραίνου ’ και όχι το θεατρικό που ετοιμαζόμουν να ανεβάσω.
Μία στοίβα βιβλία, τα βιβλία του Σκαρίμπα πάνω στο γραφείο μου. Και οι μνήμες ξετρυπώνουν αμείλικτες. Αρπάζω ένα τόσο μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του Τόλη Καζαντζή για τον Σκαρίμπα, προς στο τέλος του βιβλίου, μικρό αλλά τόσο δυνατό και σημαντικό.
Ο κυρ Γιάννης λέει:
{…}Άντε και τώρα τι να σου ευχηθώ; Καληνύχτα; Καλημέρα; δεν μου πάει,
Δεν μου ‘ρχεται και ύστερα πες μου; τι θα πουν αυτές οι λέξεις{…}
31 Ιανουαρίου 2017
ΒΙΟΓΡΑΓΙΚΟ Μαρία Κασσιανή Σκουλαρίκου- Πανούτσου
Γεννήθηκε στην Αθήνα και υπηρετεί το θέατρο και την ποίηση από το 1979.
Σπούδασε μουσική, χορό, θέατρο, ζωγραφική και φωτογραφία στην Ελλάδα, Αγγλία, Πολωνία.
Έχει ταξιδέψει για σπουδές και για συμμετοχή σε Διεθνή Φεστιβάλ θεάτρου, με το Θέατρο Τομή, στην Αγγλία, Σκωτία, Ρουμανία, Γεωργία, Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία, Ιταλία, Κύπρο.
Έζησε την παιδική και εφηβική της ηλικία στο Ιράκ, στην Κύπρο και στο Λίβανο και Αίγυπτο.
Από το 1980 μέχρι 2012 έζησε εργάστηκε και μοιράστηκε την ζωή της μεταξύ Αθήνας, Κέας και Λονδίνου.
Είναι απόφοιτος του 6ου Γυμνασίου Θηλαίων Κυψέλης. Διπλωματούχος της Σχολής Κλασσικού χορού ;Eλλης Ζουρούδη, Διπλωματούχος της Επαγγελματικής σχολής Θεάτρου Αθηνών. Τελειόφοιτος του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών.
Έχει σπουδάσει στο GROTOWSKI LABORATORIUM στο Βρότσλαφ της Πολωνίας. Σπούδασε στο Open University of London Humanities- Ανθρωπιστικές σπουδές, και συμπλήρωσε την μελέτη της για την Αρχαία Ελληνική Τραγωδία με την παρακολούθηση: Αθηναϊκή Δημοκρατία, 5ος αιώνας, επίσης στο Open University of London.
Ξεκίνησε πολύ μικρή το χορό και το θέατρο 1960- 1970 και έλαβε μέρος σε παραστάσεις χορού και θεάτρου.
Με την πρώτη της σκηνοθετική δουλειά βραβεύτηκε με πέντε βραβεία στο Φεστιβάλ Ιθάκης το 1982.
—
Μελέτησε Ζωγραφική και Αγιογραφία με τον ζωγράφο Δ. Πάλμα, και Κεραμική με τον γλύπτη Ν. Σκλαβενίτη.
Ζωγραφίζει από το 1982 και χρησιμοποιεί ποικίλα υλικά για τον σκοπό αυτόν. Δουλεύει τον πηλό κατασκευάζοντας έργα αποκλειστικά με το χέρι και όχι με τον τροχό.
Με την Φωτογραφία και τις αρχές της κινηματογραφικής τέχνης, ασχολήθηκε την περίοδο 1980-90 όπου έγινε δεκτή και στο International Film school of London.
Δίδαξε κινησιολογία θεάτρου και υποκριτική, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Τελευταία θεατρική δουλειά της, 2014- 2015 με την παράσταση «Άσπρο Φως Ιστορίες έρωτα και αναρχίας» στο θέατρο Ειλισσός.
Έχει εργαστεί ως ηθοποιός,σκηνοθέτης και δασκάλα θεάτρου και κινησιολογίας 1980 -2019.
Ζει στην Αθήνα και Κέα.
—
Παράλληλα με το θέατρο και την τέχνη έχει εκδώσει 3 ποιητικές συλλογές.
«ΚΑΛΕΣΜΑΤΑ»,
«SALUADER»
και «ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΔΑΚΤΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΟΝΟΥ ή ΟΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΑΝΔΡΑ ΑΠΟ ΤΟ CITY»
Συλλογικές εκδόσεις:2016- 2023
Χριστός Γεννάται εκδ. Λόγω Γραφής
Γράμματα Ανεπίδοτα εκδ. Ελκυστής
Δείπνο Ποιητών εκδ. Έντυποις
Φτερωτά Λόγια εκδ. Έντυποις
Φωτοσκιάσεις εκδ. Γράφημα
Το πέταγμα της Ίβιδας εκδ, Λόγω γραφής και Ιαπωνική βεντάλια
Συμμετοχή στο περιοδικό ΑΠΊΚΟ από to 2016
Και στο στα έντυπα του Φιλολογικού Ομίλου Ελλάδας.
Ετοιμάζει την έκδοση της νέας ποιητικής συλλογής καθώς και συλλογή διηγημάτων.
Από το 2016 συμμετέχει σε συλλογές ποιημάτων και και Διηγημάτων και συνεργάζεται σε διαδικτυακά περιοδικά λόγου και τέχνης. Οι βασικές συνεργασίες της είναι με την περιοδικό ΣΤΆΧΤΕΣ – ΛΌΓΩ ΓΡΑΦΉΣ ( Εξομολογήσεις ενός ημερολογίου ) και OLOGRAMMA ART EVENT στην ενότητα Saluader καθώς και στο tokoskino for a revolutionary poetry. Το μεγαλύτερο μέρος της γραφής της, διηγήματα δοκίμια κριτικές ημερολόγια ποίηση ειναι δεν έχουν εκδοθεί
Αθήνα 2024